odakulebuda
New member
- Katılım
- 26 Eki 2020
- Mesajlar
- 1,951
- Puanları
- 0
Çin’in diplomasi altında uyguladığı ‘borç tuzağı’: Türk devletleri de bulunuyor Batı dünyası bir ülkeye borç vereceği vakit kimi sınırlamalar ve dayatmalar getiriyor. Kredi yahut yatırım talebinde bulunan ülkenin siyasi durumuna, paranın nereye ve hangi şartlarda harcanacağına dek kapsamlı ön şartlar bulunuyor. Çin ise, borç vereceği ülkeye yalnızca Tayvan’ı tanımaması ön şartını sunuyor. Bu da kredi ve yatırım arayışında olan gelişmekte olan ülkelere epeyce cazip geliyor.
Çin’in ‘borç diplomasisi’ nasıl işliyor?
Borç diplomasisi, Çin’in yayılmacı siyasetinin domino taşlarından birisi. Genelde Çin, ekonomik bağlantılara girdiği devletlerin; ki bunların bir birçok ekonomik manada zayıf devletler. pek hayli kararı tıpkı anda bu borç diplomasisini uygulayarak elde edebilen Çin, özellikle Afrika’daki pek hayli ülke Çin’e borçlu hâle getirilerek Çin’in Birleşmiş Milletler’deki lehine yahut aleyhine olabilecek durumlarla ilgili oy kullanmasında bu devletler Çinli delegelerin gözüne bakar hâle getirildi. Bir oylama olduğunda Çin’e borcu olan devletlerin Çin delegelerinin istemediği bir şeyi yapmalarına mümkün gözükmemektedir. Bu yalnızca Birleşmiş Milletler’de değil Dünya Sıhhat Örgütü’nde de bu pandemi sürecinde de bunu net bir biçimde gördük.
Çin’in ülkelere uyguladığı stratejisi nasıl ilerliyor?
Bir öteki hususu da yakın coğrafyasında başta Pakistan olmak üzere Sri Lanka olmak üzere fazlaca acıdır Kırgızistan ve Tacikistan olmak üzere buralara da ‘borç diplomasisi’ yoluyla hem iç siyasetini bunların etkiliyor. tıpkı vakitte önemli kazanımlar elde ediyor. Meselâ Sri Lanka’da ‘borç diplomasisi’ yüzünden Sri Lanka’nın Hambantota Limanı’na 99 yılına bilabedel ve limanın etrafındaki 15 dönüm toprakla birlikte kullanım hakkı elde etti. Vermiş olduğu borçların kredi karşılığı yani bir porjeye karşılık verilen borçların geri ödenememesini Çin anlında dört gözle bekliyor. ‘Bir ülkeye borç versem ve o ülke bunu ödeyememiş olsa’
Bu durumda Çin, o ülkelere stratejik noktalarına, limanlarına amiyâne tabirle çöküyor ve buralara kullanım hakkı elde ediyor. Meselâ Cibuti’de birebir şeyi yaşadık ve orada askerî bir üs kurma hakkı elde etti. Artık önemli ıstırap bence risk taşıyor. Pakistan, Çin- Pakistan ekonomik koridoru ötürüsıyla Pakistan’ın denize çıkan en büyük portu, limanı Gwadar’da orada bir 5 bin kişilik yerleşim hakkı yani ‘vatandaş yerleştirme hakkı’ elde etti Çin.
Doç. Dr. Ömer Kul.
ÇİN KENDİNE YARAYACAK PROJELERİ OLAN ÜLKELERİ SEÇİYOR
Çin’in Türk Devletleri’ne bağlı olarak el koyduğu topraklar bulunuyor mu?
Meselâ Kırgızistan’da ve Tacikistan’da topraklarının bir kısmını borçlarına karşılık kullanma hakkı elde etmiş oldu, Çin almış oldu. Bir diğer konu daha var. Meselâ bu ‘kuşak yol’ inisiyatifi bağlamında günün sonunda aslında Çin’e yarayacak.
Çin’in ürettiğini Batı’ya taşıma manasında yahut da güç ve ham husus gereksinimini bu projelerden daha kısa vakitte daha az maliyetle ülkesine getirecek olduğu projeleri Çin destekliyor. Desteklerken burada o projelerin yapılacak olduğu ülkelere de bunu yeterli kamufle ederek satıyor. Destekleyeceğini deklare ediyor. Fakat projeler için alınan krediler geri ödenemediğinde maalesef dünyanın biroldukca yerinde Çin, o ülkelerin stratejik noktalarını ele geçiriyor.
Demir İpek Yolu.
Desteklediği projeleri nasıl seçiyor?
Çin, önemli olarak ekonomik münasebete girip projelerini desteklemiş olduğu ülkelerde bilhassa iktisadı berbat olan ülkeleri seçiyor. Bir seçtiği konu daha. O ülkeleri ismine güya yapılan projelerin günün sonunda ‘Çin’in Nesil Yolu İnisiyatifi’nde kendisine yarar sağlayacak projelerin olup-olmadığına azamî derecede dikkat ediyor. Yani günün sonunda şayet yapılacak olan proje ikinci ülkelerde diğer bir ülkede ‘Kuşak Yol İnisiyatifi’ bağlamında Çin’e bir yarar sağlamayacaksa o denli bir projeyi desteklemiyor. Sonuç prestiji ile biz şunu da biliyoruz. Çin desteklemiş olduğu projelerde öncelikli olarak sizi borçlandırmış oluyor. İkinci olarak kendi halkına istihdam sağlıyor. Meselâ bu projelerde pek fazlaca kaynaklı yüzde 56 yüzde 57 dese de biroldukca uygulamada projede yüzde 70 yüzde 80 hatta yüzde 90 oranında kendi insanını çalıştırıyor. Bir diğer konu daha; bu projelerde Çin, ürettiğini projelerde kullanıyor ve bunu koşul olarak öne sürüyor. Hâl bu biçimde olunca görmüş olduğumuz ‘Borç Diplomasisi’ Çin’in üçüncü devletleri denetim altına alabilmek ve orada kazanımlar elde edebilmek gayeli hayli profesyonelce uygulamış olduğu bir stratejisi.
ÇİN’İN TÜRKİYE İÇİN 10 MİLYON ‘ÇİNLİ NÜFUS PROJESİ’ VAR
Çin’in bu proje ile bir arada diğer bir stratejisi var mı?
Çinlilerin bir özelliği var. Bu da Çin’i tanıyıp-tanımamakla alakâlı. Dünyanın hangi noktasına giderseniz gidin. Giden Çinli kendi kültürü ile masraf. Yani birfazlaca millet bir diğer ülkeye gittiğinde vakit içerisinde o ülkenin kültürü ile kaynaşıp hatta bizde de anlatılır Almanya’daki üçüncü jenerasyon 1960’lardan daha sonra giden kuşak artık Türkçeyi bile konuşamayacak. Kültür olarak Türkiye’ye uzaklaşan bir jenerasyon ortaya çıktı diye. Bu Çin açısından konuştuğunuzda tam zıddıdır. Gettolar oluşturur gitmiş olduğu yerlerde ve bir arada yaşarlar. Diğerine yani Çin mahalleleri görürsünüz. Bunu gittiği her yerde yapıyor Çin ve bu manada Çin, özellikle yurtharicinde yaşayacak Çinlileri teşvik ediyor. Yani bir Çinli işte Rusya’da yahut Türk cumhuriyetlerinde gidip oranın vatandaşı olursa, oradan konut alırsa, arsa alırsa, tarımla uğraşırsa hatta oranın insanı ile evlenip çocuk yaparsa bunların hepsi için farklı başka teşvik alıyor, teşvik veriyor devlet. Zira çok derecede bir nüfus var ve bu nüfusun idame ettirilebilmesi, hayatını sürdürebilmesi için daha da değerlisi gidilen bu kalınan ülkelerden istihbarat ayrıntılarının alınıp Çin Komünist Partisi’ne sevkiyatının yapılması için bunlar stratejik olarak yerleştiriliyor. Bu manada epey konuşulmayan bir şeydir. Fakat Çin toplumsal medyasında yazılıp çizildiği biçimiyle birlikte önümüzdeki 10 yılda Türkiye’de de bir 10 milyon Çinli nüfus projesi vardır ve bunların 1 milyonu İstanbul’da olmak üzere derler. Başkaları de genelde liman kentlerinde olacak biçimde bir projelerinden bahsedilir. Bunu bütün detayına en ince teferruatına Çin Komünist Partisi organize ediyor. Hatta ve hatta bununla ilgili Rus Devlet Lideri, bu Sibirya’daki çok Çin nüfusunun gelip yerleşmesi ötürüsıyla bu biçimde giderse önlem alınması yakın gelecekte ‘Rusya Federasyonu Başkanı’nı Çinliler seçecek’ diye bir açıklaması var. Yani tehlikenin ve riskin boyutunun ne olduğunu anlamamız açısından bu da hoş bir örnek.
AMERİKA TRENİ KAÇIRDI
Bu yükselişi durdurmak mümkün mü?
Amerika aslında treni kaçırdı. İki konuda treni kaçırdı. Birincisi, 1970’li senelerdan itibaren Sovyetler Birliği’ne karşı bir paktı oluşturabilmek için Çin Komünist Partisi’ni desteklemişti. ötürüsıyla Çin Halk Cumhuriyeti’ni desteklemişti ve hatta 70’li senelerda o periyot Birleşmiş Milletler’in beş daimi ülkesinden biri olan Tayvan’ı oradan çıkarıp yerine Çin Komünist Partisi Çin Halk Cumhuriyeti’ni almışlardı. daha sonraki devirde Mao’nun vefatından daha sonraki Deng Shopping ile birlikte Batı sermayesi Çin’e akmıştı ve Çin bu manada artık 2010’lu senelera geldiğimizde bir üretim üssü haline dönüştürülmüştü. Kim tarafınca dönüştürülmüştü? Batı tarafınca ve özellikle Amerika tarafınca. Dileği neydi? Batı’nın? Şayet biz ekonomik münasebetlerimizi Çin’le geliştirebilirsek ona dayanak olarak bir Rusya’ya karşı, Sovyet Rusya’ya karşı dağılmadan evvel güzel kuvvetli bir paktı oluşturmuş oluruz. İki, zikrettiğimiz periyodunda yine 800 milyona yakın önemli bir nüfusu vardı.
Artık 1 milyar 410 milyonluk bir pazar olurdu. Hem üretim üssü olurdu. Ucuz iş gücü bir de pazar olabilirdi. Tabi ki iktisadın girmiş olduğu yere demokrasi, insan hakları da masraf. bu biçimde bir niyetleri de vardı. O da Çin’in tanımadığının bir göstergesi. Sonucunda Amerika ne Çin’i bu manada değiştirebildi ne de Sovyetlere karşı. Evet, o devir için aşikâr bir devir için bir pakt oluşturdu lakin bir dev ortaya çıkardı. Amerika ikinci kaybettiği nokta işte bu 11 Eylül olayları ile Amerika’daki İkiz Kulelere yapılan hücum daha sonrası Amerika’nın Birleşmiş Milletleri de aldığı karar mucibince terörizme karşı küresel savaş stratejisinin bir gereği olarak Afganistan’ı işgal etti.
Amerika bununla da yetinmedi. Bu Doğu Bloku ülkelerini Sovyetlerden ayrılan Türk cumhuriyetlerinde demokratikleşme ismine bu ülkelerin iktidarlarını değiştirmeye, renkli ihtilallerle birlikte uğraş gösterdi. Bu da dayanılmaz bir reaksiyon oluşturdu Amerika’ya. Bir nevi Amerika bölgeden kovuldu. Aslında bugün Türkiye’de epeyce konuşulmayan husus, Çin’in 2013 yılında bir nesil yol inisiyatifi teşebbüsü bağlamında konuşulan husus. Amerika’nın 2003 daha sonrası. Tarihi İpek Yolu’nun bir daha ihyası projesiydi. Orada da hedef, hem Rusya hem Çin’i hem İran’ı bir nevi denetim etmek ve Hazar havzası başta olmak üzere Türkistan coğrafyasındaki enerjiyi Batı’ya aktarmaktı. Projenin başlangıcı Çin’den epeyce evvel Amerika tarafınca düşünülmüştü. Bu manada iki strateji geliştirilmişti. Bir, Hazar havzası gücünü ve işte Türkmenistan ve Kazakistan, Özbekistan’daki gaz ve petrolü boru çizgileriyle birlikte Türkiye üzerinden Avrupa’ya aktarılması. İkinci konu ise Afganistan üzerinden, Hindistan üzerinden bir daha İran’ı ve Çin’i ve ötürüsıyla Rusya’yı pasifize edecek projelerle birlikte. Bu güç Hint Okyanusu’na indirme projesiydi. Lakin dediğim üzere Amerika’nın bölgede Afganistan işgaliyle ve renkli ihtilallerle bölge ülkelerindeki idareleri değiştirme stratejisi büyük bir reaksiyona sebep oldu ve Amerika bir nevi bölgeden kovuldu.
Artık kovulan Amerika Biden ile birlikte Amerika geri döndü. bir evvelki süreçte olduğu üzere müttefiklerimiz artık bize güvenebilir ile birlikte yeni bir dünya inşa edeceğiz. Lakin amiyane tabirle bize derler. Atı alan Üsküdar’ı geçti. Yani 2013 daha sonrasındaki jenerasyon yol teşebbüsü artık bugün 128 devletin bir biçimde içerisinde olduğu büyük bir ağı kurmuş oldu. Evet ağ büsbütün Çin’e çalışıyor. Zira bu ağın uygulamış olduğu, geçmiş olduğu coğrafyalardaki hiçbir devlet Çin ile rekabet edebilecek bir ekonomik yapıya sahip değiller. Bundan dolayı burada Çin önemli bir ön aldı. Bir ilerleme kaydetti. Amerika ise bu gelişen son nokta da bunun kabul edilebilir bir durum olmadığını gördü ve buna karşı bir alternatif ortaya koymak zorunda.
Artık G7 öncesinde basına sızan bir Beyaz Saray danışmanının Reuters’e vermiş olduğu ismi açıklanmadı. Orada sürdürülebilir olmayan bu duruma bir arada müttefiklerle birlikte yeni dünya nizamı geleceğini kurabilmek gayesiyle ‘kuşak yol inisiyatifi’ne ve ondan da epeyce daha farklı. Hatta 40 trilyon dolardan bahsediliyor. bu biçimde bir yapının ekonomik dayanağın de kurularak buna bir alternatif oluşturulacağı, bu manada da bunu Amerika’nın müttefikleriyle birlikte yapacağına dair bir telaffuzda bulunuldu. Tabi ki o G7’nin sonunda da Doğu Türkistan’da Uygur Türkleri başta olmak üzere Müslüman Türk azınlığa yapılan gayri insani davranışların da kabul edilemez olduğu söylendi. Muhtemelen önümüzdeki süreç benim gördüğüm ve takip ettiğim kadarıyla bir yeni dünya tertibi kurulacak ve bu nizam muhtemelen 2030. Zira NATO’nun 2030 vizyonu da var ve 2030 daha sonrasındaki beş yıllık süreçte, yani 2035 tarihinde bu nizam kurulacak ve bu nizam yani kurulmadığı takdirde bu türlü devam ettiği takdirde Çin’in engellenemez yükselişi devam edecek ve bu da benim gördüğüm kadarıyla beşere bakış ve insan merkezli bir idare anlayışı ortasında olmadığı için yalnızca Doğu Türkistan’da, Tibet’te, Hong Kong’da veyahutta diyelim Çin’in Falun Gong mensubu insanlara yaptığı, reva gördüğü bu anlayış insanlık ismine da bir risktir diye düşünüyorum. Zira oradaki uygulamalarını işte ‘kuşak yol inisiyatifi’ bu ‘borç diplomasisi’ bağlamında gitmiş oldu her coğrafyada da uyguluyor. Vakit zaman bununla ilgili toplumsal medyada internete düşen manzaralar de var. Onun için bu riski, bu tehlikeyi, Çin tehlikesini, bu Çin Komünist Partisi’nin beşere bakış anlayışının riskini bütün dünya görmeli ve buna bir önlem almalı. Zira 2013 daha sonrasında ‘kuşak inisiyatifi’ sonuç günün sonunda Çin’e yarayan Çin’in hammadde ve güç muhtaçlığını dışarıdan hayli rahat sağladığı ve üretimini epey kısa ve masrafı az olmak kaydıyla pazarlara ulaştırdığı bir sistem ortaya çıkardı.
Bunun da sürdürülebilir olması biraz sıkıntı gözükmekte. Bu gayret devam edecek ve Amerika’nın bir daha başta Hazar Havzası güç stratejisi olmak üzere bağımsız Türk devletlerinin petrol ve doğal gazı başta olmak üzere kıymetli madenleri başta olmak üzere bu coğrafyada önemli manada bir uğraş alanı oluşacaktır. bir daha dediğim üzere Hazar havzası ve etrafı ile ilgili Amerika’nın müttefikleriyle birlikte hareket ederek Çin’e alternatif projeler üreteceklerini düşünüyorum. Lakin en âlâ, en kestirme yol da bu ülkelerin Çin’e bağımlılıkların azaltılmasından geçtiğini düşünen birisiyim. Yani bugün 6 buçuk milyon Kırgızistan devleti Çin’e bağımlı hale getirip. Yani siz onu Çin’in inisiyatifine bırakırsanız orada özgürce bir siyaset belirlemesini ve yapmasını bekleyemezsiniz. Bence bu manada o 40 milyar dolardan bahsediyor yeni konseptte. Bunun önemli manada bu bölge devletlerinin ekonomik manada kalkındırılmasına yönelik kısma ayrılacağını da düşünüyorum. Bunun için bu coğrafyayı bundan daha sonraki süreçte daha yakından takip etmenin faydalı olacağını düşünüyorum. Ve Amerika bir şey daha yapıyor. Onu da görmekle kaçırmamak lazım. Avrupa Birliği devletleri başta Almanya, İngiltere, İngiltere çıktı lakin Fransa da bu manada kendisiyle birlikte hareket etmeye de onu zorluyor. Lakin AB açısından sıkıntıyı düşündüğünüzde onlar da doğalgaz bağlamında, güç bağlamında, gereksinimi bağlamında Rusya’ya bağımlılar, muhtemelen önümüzdeki süreçte bu Hazar havzası güç nakil çizgileri Türkiye üzerinden geçmek zorunda kalınacak, daha da güçlendirilecek. Hatta bununla ilgili tahminen Hazar Denizi’ni Karadeniz’e bağlayan bir kanaldan onun inşaa sürecinden bahsedeceğiz. Bu manada Avrupa Birliği ülkelerinde Rusya’ya bağımlılığı azaltacak, hem de Orta Asya dediğimiz Türkistan coğrafyasındaki devletlerin de hem Rusya’ya hem Çin’e tıpkı vakitte İran’a bağımlılığını azaltacak, gücün batıya aksettirileceği, fazlaca rahat taşınacağı büyük devasa projelerden bahsedebiliriz.
Bu lakin ve lakin bu gerçekleşirse bölge devletleri istikrar siyasetinde Çin’e ve Rusya’ya bağımlı kalmadan özgür bir ortama kavuşabilir. Ekonomik manada güçlenirse ürettiklerini satabilirlerse, derse güçlerini satacakları uygun pazar, alternatif pazar bulabilirler ise burada istikrarlar değişebilir. O manada Türkiye evet stratejik bir noktada. Bundan daha sonraki süreçte stratejik olarak daha da ehemmiyetli bir hale geliyor. Hele bu NATO tepesi ile birlikte Afganistan’a. NATO’nun Afganistan’daki olayları denetimi, özellikle limanı Kabil Havalimanı bağlamında Türkiye’nin oraya Sayın Cumhurbaşkanı bununla ilgili de ‘evet olabilir fakat şunlar şunlar olursa, maddi manada takviye olunursa bu biçimde bir şeyde Pakistan’ı ve Macaristan’ı biz bu işin içerisine katmak istiyoruz’ demesini ben önemsiyorum. Bu epeyce tarihi bir konuşma olmuştur. Türkiye Afganistan’da olursa bu Türkiye’nin güvenliği açısından da geleceği manasında, ekonomik manada hatta bölgesel bir istikrar veyahutta bölgesel bir güç olmaktan artık milletlerarası bir güç durumuna yükseleceğini bu manada düşünüyorum. Onun için biroldukca boyutuyla birlikte yani G7’de konuşulan konular yalnızca G7 ülkelerini ve hatta aleyhinde konuşulduğu için Çin’i bağlamıyor. Dünyanın önümüzdeki süreçte bu yeni dünya sistemi dedikleri yapının kurulması için hayli süratli ve değerli değişikler olacaktır ve bunun merkezi Türk dünyası olacaktır. Oradan Türkiye’ye. Artık bakınız 30 yıldır işgal altındaki Karabağ’ın Dağlık Karabağ’ın. Orada Türkiye’yle direkt olarak bölgeye en azından şimdilik bir karayolunun açılacak olarak kabul edilmesi kâfi değil fakat ileriki periyotta orada farklı bir şeyler daha ben bekliyorum açıkçası. Bunun için de 21’inci yüzyıl Türk asrı olabilir. Bize büyük sorumluluklar düşüyor. Duygusallıktan uzak dünya politiğini içimize kapanmadan ve etrafımızla yalnızca sonlu düşünmeden, daha küresel bir bakış açısıyla bakıp değerlendirdiğimizde bu dünyada Türkiye’nin yeri var.
Çin’in ‘borç diplomasisi’ nasıl işliyor?
Borç diplomasisi, Çin’in yayılmacı siyasetinin domino taşlarından birisi. Genelde Çin, ekonomik bağlantılara girdiği devletlerin; ki bunların bir birçok ekonomik manada zayıf devletler. pek hayli kararı tıpkı anda bu borç diplomasisini uygulayarak elde edebilen Çin, özellikle Afrika’daki pek hayli ülke Çin’e borçlu hâle getirilerek Çin’in Birleşmiş Milletler’deki lehine yahut aleyhine olabilecek durumlarla ilgili oy kullanmasında bu devletler Çinli delegelerin gözüne bakar hâle getirildi. Bir oylama olduğunda Çin’e borcu olan devletlerin Çin delegelerinin istemediği bir şeyi yapmalarına mümkün gözükmemektedir. Bu yalnızca Birleşmiş Milletler’de değil Dünya Sıhhat Örgütü’nde de bu pandemi sürecinde de bunu net bir biçimde gördük.
Çin’in ülkelere uyguladığı stratejisi nasıl ilerliyor?
Bir öteki hususu da yakın coğrafyasında başta Pakistan olmak üzere Sri Lanka olmak üzere fazlaca acıdır Kırgızistan ve Tacikistan olmak üzere buralara da ‘borç diplomasisi’ yoluyla hem iç siyasetini bunların etkiliyor. tıpkı vakitte önemli kazanımlar elde ediyor. Meselâ Sri Lanka’da ‘borç diplomasisi’ yüzünden Sri Lanka’nın Hambantota Limanı’na 99 yılına bilabedel ve limanın etrafındaki 15 dönüm toprakla birlikte kullanım hakkı elde etti. Vermiş olduğu borçların kredi karşılığı yani bir porjeye karşılık verilen borçların geri ödenememesini Çin anlında dört gözle bekliyor. ‘Bir ülkeye borç versem ve o ülke bunu ödeyememiş olsa’
Bu durumda Çin, o ülkelere stratejik noktalarına, limanlarına amiyâne tabirle çöküyor ve buralara kullanım hakkı elde ediyor. Meselâ Cibuti’de birebir şeyi yaşadık ve orada askerî bir üs kurma hakkı elde etti. Artık önemli ıstırap bence risk taşıyor. Pakistan, Çin- Pakistan ekonomik koridoru ötürüsıyla Pakistan’ın denize çıkan en büyük portu, limanı Gwadar’da orada bir 5 bin kişilik yerleşim hakkı yani ‘vatandaş yerleştirme hakkı’ elde etti Çin.
Doç. Dr. Ömer Kul.
ÇİN KENDİNE YARAYACAK PROJELERİ OLAN ÜLKELERİ SEÇİYOR
Çin’in Türk Devletleri’ne bağlı olarak el koyduğu topraklar bulunuyor mu?
Meselâ Kırgızistan’da ve Tacikistan’da topraklarının bir kısmını borçlarına karşılık kullanma hakkı elde etmiş oldu, Çin almış oldu. Bir diğer konu daha var. Meselâ bu ‘kuşak yol’ inisiyatifi bağlamında günün sonunda aslında Çin’e yarayacak.
Çin’in ürettiğini Batı’ya taşıma manasında yahut da güç ve ham husus gereksinimini bu projelerden daha kısa vakitte daha az maliyetle ülkesine getirecek olduğu projeleri Çin destekliyor. Desteklerken burada o projelerin yapılacak olduğu ülkelere de bunu yeterli kamufle ederek satıyor. Destekleyeceğini deklare ediyor. Fakat projeler için alınan krediler geri ödenemediğinde maalesef dünyanın biroldukca yerinde Çin, o ülkelerin stratejik noktalarını ele geçiriyor.
Demir İpek Yolu.
Desteklediği projeleri nasıl seçiyor?
Çin, önemli olarak ekonomik münasebete girip projelerini desteklemiş olduğu ülkelerde bilhassa iktisadı berbat olan ülkeleri seçiyor. Bir seçtiği konu daha. O ülkeleri ismine güya yapılan projelerin günün sonunda ‘Çin’in Nesil Yolu İnisiyatifi’nde kendisine yarar sağlayacak projelerin olup-olmadığına azamî derecede dikkat ediyor. Yani günün sonunda şayet yapılacak olan proje ikinci ülkelerde diğer bir ülkede ‘Kuşak Yol İnisiyatifi’ bağlamında Çin’e bir yarar sağlamayacaksa o denli bir projeyi desteklemiyor. Sonuç prestiji ile biz şunu da biliyoruz. Çin desteklemiş olduğu projelerde öncelikli olarak sizi borçlandırmış oluyor. İkinci olarak kendi halkına istihdam sağlıyor. Meselâ bu projelerde pek fazlaca kaynaklı yüzde 56 yüzde 57 dese de biroldukca uygulamada projede yüzde 70 yüzde 80 hatta yüzde 90 oranında kendi insanını çalıştırıyor. Bir diğer konu daha; bu projelerde Çin, ürettiğini projelerde kullanıyor ve bunu koşul olarak öne sürüyor. Hâl bu biçimde olunca görmüş olduğumuz ‘Borç Diplomasisi’ Çin’in üçüncü devletleri denetim altına alabilmek ve orada kazanımlar elde edebilmek gayeli hayli profesyonelce uygulamış olduğu bir stratejisi.
ÇİN’İN TÜRKİYE İÇİN 10 MİLYON ‘ÇİNLİ NÜFUS PROJESİ’ VAR
Çin’in bu proje ile bir arada diğer bir stratejisi var mı?
Çinlilerin bir özelliği var. Bu da Çin’i tanıyıp-tanımamakla alakâlı. Dünyanın hangi noktasına giderseniz gidin. Giden Çinli kendi kültürü ile masraf. Yani birfazlaca millet bir diğer ülkeye gittiğinde vakit içerisinde o ülkenin kültürü ile kaynaşıp hatta bizde de anlatılır Almanya’daki üçüncü jenerasyon 1960’lardan daha sonra giden kuşak artık Türkçeyi bile konuşamayacak. Kültür olarak Türkiye’ye uzaklaşan bir jenerasyon ortaya çıktı diye. Bu Çin açısından konuştuğunuzda tam zıddıdır. Gettolar oluşturur gitmiş olduğu yerlerde ve bir arada yaşarlar. Diğerine yani Çin mahalleleri görürsünüz. Bunu gittiği her yerde yapıyor Çin ve bu manada Çin, özellikle yurtharicinde yaşayacak Çinlileri teşvik ediyor. Yani bir Çinli işte Rusya’da yahut Türk cumhuriyetlerinde gidip oranın vatandaşı olursa, oradan konut alırsa, arsa alırsa, tarımla uğraşırsa hatta oranın insanı ile evlenip çocuk yaparsa bunların hepsi için farklı başka teşvik alıyor, teşvik veriyor devlet. Zira çok derecede bir nüfus var ve bu nüfusun idame ettirilebilmesi, hayatını sürdürebilmesi için daha da değerlisi gidilen bu kalınan ülkelerden istihbarat ayrıntılarının alınıp Çin Komünist Partisi’ne sevkiyatının yapılması için bunlar stratejik olarak yerleştiriliyor. Bu manada epey konuşulmayan bir şeydir. Fakat Çin toplumsal medyasında yazılıp çizildiği biçimiyle birlikte önümüzdeki 10 yılda Türkiye’de de bir 10 milyon Çinli nüfus projesi vardır ve bunların 1 milyonu İstanbul’da olmak üzere derler. Başkaları de genelde liman kentlerinde olacak biçimde bir projelerinden bahsedilir. Bunu bütün detayına en ince teferruatına Çin Komünist Partisi organize ediyor. Hatta ve hatta bununla ilgili Rus Devlet Lideri, bu Sibirya’daki çok Çin nüfusunun gelip yerleşmesi ötürüsıyla bu biçimde giderse önlem alınması yakın gelecekte ‘Rusya Federasyonu Başkanı’nı Çinliler seçecek’ diye bir açıklaması var. Yani tehlikenin ve riskin boyutunun ne olduğunu anlamamız açısından bu da hoş bir örnek.
AMERİKA TRENİ KAÇIRDI
Bu yükselişi durdurmak mümkün mü?
Amerika aslında treni kaçırdı. İki konuda treni kaçırdı. Birincisi, 1970’li senelerdan itibaren Sovyetler Birliği’ne karşı bir paktı oluşturabilmek için Çin Komünist Partisi’ni desteklemişti. ötürüsıyla Çin Halk Cumhuriyeti’ni desteklemişti ve hatta 70’li senelerda o periyot Birleşmiş Milletler’in beş daimi ülkesinden biri olan Tayvan’ı oradan çıkarıp yerine Çin Komünist Partisi Çin Halk Cumhuriyeti’ni almışlardı. daha sonraki devirde Mao’nun vefatından daha sonraki Deng Shopping ile birlikte Batı sermayesi Çin’e akmıştı ve Çin bu manada artık 2010’lu senelera geldiğimizde bir üretim üssü haline dönüştürülmüştü. Kim tarafınca dönüştürülmüştü? Batı tarafınca ve özellikle Amerika tarafınca. Dileği neydi? Batı’nın? Şayet biz ekonomik münasebetlerimizi Çin’le geliştirebilirsek ona dayanak olarak bir Rusya’ya karşı, Sovyet Rusya’ya karşı dağılmadan evvel güzel kuvvetli bir paktı oluşturmuş oluruz. İki, zikrettiğimiz periyodunda yine 800 milyona yakın önemli bir nüfusu vardı.
Artık 1 milyar 410 milyonluk bir pazar olurdu. Hem üretim üssü olurdu. Ucuz iş gücü bir de pazar olabilirdi. Tabi ki iktisadın girmiş olduğu yere demokrasi, insan hakları da masraf. bu biçimde bir niyetleri de vardı. O da Çin’in tanımadığının bir göstergesi. Sonucunda Amerika ne Çin’i bu manada değiştirebildi ne de Sovyetlere karşı. Evet, o devir için aşikâr bir devir için bir pakt oluşturdu lakin bir dev ortaya çıkardı. Amerika ikinci kaybettiği nokta işte bu 11 Eylül olayları ile Amerika’daki İkiz Kulelere yapılan hücum daha sonrası Amerika’nın Birleşmiş Milletleri de aldığı karar mucibince terörizme karşı küresel savaş stratejisinin bir gereği olarak Afganistan’ı işgal etti.
Amerika bununla da yetinmedi. Bu Doğu Bloku ülkelerini Sovyetlerden ayrılan Türk cumhuriyetlerinde demokratikleşme ismine bu ülkelerin iktidarlarını değiştirmeye, renkli ihtilallerle birlikte uğraş gösterdi. Bu da dayanılmaz bir reaksiyon oluşturdu Amerika’ya. Bir nevi Amerika bölgeden kovuldu. Aslında bugün Türkiye’de epeyce konuşulmayan husus, Çin’in 2013 yılında bir nesil yol inisiyatifi teşebbüsü bağlamında konuşulan husus. Amerika’nın 2003 daha sonrası. Tarihi İpek Yolu’nun bir daha ihyası projesiydi. Orada da hedef, hem Rusya hem Çin’i hem İran’ı bir nevi denetim etmek ve Hazar havzası başta olmak üzere Türkistan coğrafyasındaki enerjiyi Batı’ya aktarmaktı. Projenin başlangıcı Çin’den epeyce evvel Amerika tarafınca düşünülmüştü. Bu manada iki strateji geliştirilmişti. Bir, Hazar havzası gücünü ve işte Türkmenistan ve Kazakistan, Özbekistan’daki gaz ve petrolü boru çizgileriyle birlikte Türkiye üzerinden Avrupa’ya aktarılması. İkinci konu ise Afganistan üzerinden, Hindistan üzerinden bir daha İran’ı ve Çin’i ve ötürüsıyla Rusya’yı pasifize edecek projelerle birlikte. Bu güç Hint Okyanusu’na indirme projesiydi. Lakin dediğim üzere Amerika’nın bölgede Afganistan işgaliyle ve renkli ihtilallerle bölge ülkelerindeki idareleri değiştirme stratejisi büyük bir reaksiyona sebep oldu ve Amerika bir nevi bölgeden kovuldu.
Artık kovulan Amerika Biden ile birlikte Amerika geri döndü. bir evvelki süreçte olduğu üzere müttefiklerimiz artık bize güvenebilir ile birlikte yeni bir dünya inşa edeceğiz. Lakin amiyane tabirle bize derler. Atı alan Üsküdar’ı geçti. Yani 2013 daha sonrasındaki jenerasyon yol teşebbüsü artık bugün 128 devletin bir biçimde içerisinde olduğu büyük bir ağı kurmuş oldu. Evet ağ büsbütün Çin’e çalışıyor. Zira bu ağın uygulamış olduğu, geçmiş olduğu coğrafyalardaki hiçbir devlet Çin ile rekabet edebilecek bir ekonomik yapıya sahip değiller. Bundan dolayı burada Çin önemli bir ön aldı. Bir ilerleme kaydetti. Amerika ise bu gelişen son nokta da bunun kabul edilebilir bir durum olmadığını gördü ve buna karşı bir alternatif ortaya koymak zorunda.
Artık G7 öncesinde basına sızan bir Beyaz Saray danışmanının Reuters’e vermiş olduğu ismi açıklanmadı. Orada sürdürülebilir olmayan bu duruma bir arada müttefiklerle birlikte yeni dünya nizamı geleceğini kurabilmek gayesiyle ‘kuşak yol inisiyatifi’ne ve ondan da epeyce daha farklı. Hatta 40 trilyon dolardan bahsediliyor. bu biçimde bir yapının ekonomik dayanağın de kurularak buna bir alternatif oluşturulacağı, bu manada da bunu Amerika’nın müttefikleriyle birlikte yapacağına dair bir telaffuzda bulunuldu. Tabi ki o G7’nin sonunda da Doğu Türkistan’da Uygur Türkleri başta olmak üzere Müslüman Türk azınlığa yapılan gayri insani davranışların da kabul edilemez olduğu söylendi. Muhtemelen önümüzdeki süreç benim gördüğüm ve takip ettiğim kadarıyla bir yeni dünya tertibi kurulacak ve bu nizam muhtemelen 2030. Zira NATO’nun 2030 vizyonu da var ve 2030 daha sonrasındaki beş yıllık süreçte, yani 2035 tarihinde bu nizam kurulacak ve bu nizam yani kurulmadığı takdirde bu türlü devam ettiği takdirde Çin’in engellenemez yükselişi devam edecek ve bu da benim gördüğüm kadarıyla beşere bakış ve insan merkezli bir idare anlayışı ortasında olmadığı için yalnızca Doğu Türkistan’da, Tibet’te, Hong Kong’da veyahutta diyelim Çin’in Falun Gong mensubu insanlara yaptığı, reva gördüğü bu anlayış insanlık ismine da bir risktir diye düşünüyorum. Zira oradaki uygulamalarını işte ‘kuşak yol inisiyatifi’ bu ‘borç diplomasisi’ bağlamında gitmiş oldu her coğrafyada da uyguluyor. Vakit zaman bununla ilgili toplumsal medyada internete düşen manzaralar de var. Onun için bu riski, bu tehlikeyi, Çin tehlikesini, bu Çin Komünist Partisi’nin beşere bakış anlayışının riskini bütün dünya görmeli ve buna bir önlem almalı. Zira 2013 daha sonrasında ‘kuşak inisiyatifi’ sonuç günün sonunda Çin’e yarayan Çin’in hammadde ve güç muhtaçlığını dışarıdan hayli rahat sağladığı ve üretimini epey kısa ve masrafı az olmak kaydıyla pazarlara ulaştırdığı bir sistem ortaya çıkardı.
Bunun da sürdürülebilir olması biraz sıkıntı gözükmekte. Bu gayret devam edecek ve Amerika’nın bir daha başta Hazar Havzası güç stratejisi olmak üzere bağımsız Türk devletlerinin petrol ve doğal gazı başta olmak üzere kıymetli madenleri başta olmak üzere bu coğrafyada önemli manada bir uğraş alanı oluşacaktır. bir daha dediğim üzere Hazar havzası ve etrafı ile ilgili Amerika’nın müttefikleriyle birlikte hareket ederek Çin’e alternatif projeler üreteceklerini düşünüyorum. Lakin en âlâ, en kestirme yol da bu ülkelerin Çin’e bağımlılıkların azaltılmasından geçtiğini düşünen birisiyim. Yani bugün 6 buçuk milyon Kırgızistan devleti Çin’e bağımlı hale getirip. Yani siz onu Çin’in inisiyatifine bırakırsanız orada özgürce bir siyaset belirlemesini ve yapmasını bekleyemezsiniz. Bence bu manada o 40 milyar dolardan bahsediyor yeni konseptte. Bunun önemli manada bu bölge devletlerinin ekonomik manada kalkındırılmasına yönelik kısma ayrılacağını da düşünüyorum. Bunun için bu coğrafyayı bundan daha sonraki süreçte daha yakından takip etmenin faydalı olacağını düşünüyorum. Ve Amerika bir şey daha yapıyor. Onu da görmekle kaçırmamak lazım. Avrupa Birliği devletleri başta Almanya, İngiltere, İngiltere çıktı lakin Fransa da bu manada kendisiyle birlikte hareket etmeye de onu zorluyor. Lakin AB açısından sıkıntıyı düşündüğünüzde onlar da doğalgaz bağlamında, güç bağlamında, gereksinimi bağlamında Rusya’ya bağımlılar, muhtemelen önümüzdeki süreçte bu Hazar havzası güç nakil çizgileri Türkiye üzerinden geçmek zorunda kalınacak, daha da güçlendirilecek. Hatta bununla ilgili tahminen Hazar Denizi’ni Karadeniz’e bağlayan bir kanaldan onun inşaa sürecinden bahsedeceğiz. Bu manada Avrupa Birliği ülkelerinde Rusya’ya bağımlılığı azaltacak, hem de Orta Asya dediğimiz Türkistan coğrafyasındaki devletlerin de hem Rusya’ya hem Çin’e tıpkı vakitte İran’a bağımlılığını azaltacak, gücün batıya aksettirileceği, fazlaca rahat taşınacağı büyük devasa projelerden bahsedebiliriz.
Bu lakin ve lakin bu gerçekleşirse bölge devletleri istikrar siyasetinde Çin’e ve Rusya’ya bağımlı kalmadan özgür bir ortama kavuşabilir. Ekonomik manada güçlenirse ürettiklerini satabilirlerse, derse güçlerini satacakları uygun pazar, alternatif pazar bulabilirler ise burada istikrarlar değişebilir. O manada Türkiye evet stratejik bir noktada. Bundan daha sonraki süreçte stratejik olarak daha da ehemmiyetli bir hale geliyor. Hele bu NATO tepesi ile birlikte Afganistan’a. NATO’nun Afganistan’daki olayları denetimi, özellikle limanı Kabil Havalimanı bağlamında Türkiye’nin oraya Sayın Cumhurbaşkanı bununla ilgili de ‘evet olabilir fakat şunlar şunlar olursa, maddi manada takviye olunursa bu biçimde bir şeyde Pakistan’ı ve Macaristan’ı biz bu işin içerisine katmak istiyoruz’ demesini ben önemsiyorum. Bu epeyce tarihi bir konuşma olmuştur. Türkiye Afganistan’da olursa bu Türkiye’nin güvenliği açısından da geleceği manasında, ekonomik manada hatta bölgesel bir istikrar veyahutta bölgesel bir güç olmaktan artık milletlerarası bir güç durumuna yükseleceğini bu manada düşünüyorum. Onun için biroldukca boyutuyla birlikte yani G7’de konuşulan konular yalnızca G7 ülkelerini ve hatta aleyhinde konuşulduğu için Çin’i bağlamıyor. Dünyanın önümüzdeki süreçte bu yeni dünya sistemi dedikleri yapının kurulması için hayli süratli ve değerli değişikler olacaktır ve bunun merkezi Türk dünyası olacaktır. Oradan Türkiye’ye. Artık bakınız 30 yıldır işgal altındaki Karabağ’ın Dağlık Karabağ’ın. Orada Türkiye’yle direkt olarak bölgeye en azından şimdilik bir karayolunun açılacak olarak kabul edilmesi kâfi değil fakat ileriki periyotta orada farklı bir şeyler daha ben bekliyorum açıkçası. Bunun için de 21’inci yüzyıl Türk asrı olabilir. Bize büyük sorumluluklar düşüyor. Duygusallıktan uzak dünya politiğini içimize kapanmadan ve etrafımızla yalnızca sonlu düşünmeden, daha küresel bir bakış açısıyla bakıp değerlendirdiğimizde bu dünyada Türkiye’nin yeri var.