Üstün ve özel yetenekli çocukları etiketlemeyin!

Ryan

Global Mod
Global Mod
Katılım
25 Eyl 2020
Mesajlar
13,304
Puanları
36
Üstün ve özel yetenekli çocukları etiketlemeyin!
Üstün ve özel yetenekli çocukların, yetenek gelişimleri için özel eğitime ve etkinliklere muhtaçlık duyduklarını tabir eden uzmanlar, erken yaşta fark edilip yönlendirildiklerinde gelişimlerinin düzenlenebildiğini belirtiyor. Yeteneğin genetik olarak çocukta oluşsa da etraf aracılığıyla geliştiğini ve potansiyelin ortaya çıktığını kaydeden uzmanlar, bu çocukların etiketlenmemesi gerektiği ihtarında bulunuyor. Uzmanlar, “Onun da tıpkı başkaları üzere bir ‘çocuk’ olduğu unutulmamalıdır. Birtakım aileler üstün/özel yetenekli çocuğu bir övünç kaynağı üzere görmekte, aile ve arkadaş etrafında bu etiketi vurgulamaktadır. Etiketlemekten kaçınılmalıdır ki çocuğun farklı formlarda olumsuz etkilenmesine sebep olunmasın.” diye konuştu.

Üsküdar Üniversitesi Çocuk Gelişimi Öğretim vazifelisi Elif Konar Özkan, üstün yetenekli çocuklara yaklaşıma ait değerlendirmede bulundu.

“Üstün yetenekli çocuk” teriminin çeşitli tarifleri bulunuyor

Öğretim bakılırsavlisi Elif Konar Özkan, yeteneğin “kişinin bir şeyi manaya ve yapabilme kapasitesi” olarak tanımlandığını belirterek “Üstün yetenekli çocuk denince Ulusal Eğitim Bakanlığı kaynaklarını incelediğimizde üstün zekâlı çocuk, özel yetenekli çocuk ve üstün özel yetenekli çocuk üzere birbirine yakın ancak nüsansları olan tanımlamalar karşımıza çıkar. Çeşitli ölçeklerde zekâ kısmı daima 130 ve daha üst çıkan, bir işe başladıkları vakit asla vazgeçmeyen ve kendi yaşıtları içinden rastgele seçilmiş bir kümenin yüzde 98’inden üstün olan çocuklar, üstün zekâlı çocuklar olarak tanımlanmaktadır.” dedi. Öğretim nazaranvlisi Elif Konar Özkan, bir ya da birden hayli yetenek alanında ya da zekâ özelliğinde akranlarından epeyce üstün performans gösteren yahut kapalı güce sahip olan ve başka alanlarda ortalama seviyeye sahip olan çocukların “özel yetenekli çocuk” olarak tanımlandığını söylemiş oldu. Özkan, “Belirli bir alanda yaşıtlarına göre olağanüstü yetenek yahut muvaffakiyet gösteren, başka alanlarda ortalama yetenek gösteren ya da lisan hünerlerinde üstün iken başka alanlarda ortalama yeteneğe sahip olan çocuklar ise üstün özel yetenekli çocuk olarak tanımlanmaktadır.” diye konuştu.

Kimi çocuklar kendini saklıyor

Ülkemizde ekseriyetle rehberlik ve araştırma merkezlerince yapılan ölçümlerin dikkate alındığını söz eden Öğretim nazaranvlisi Elif Konar Özkan, “Kimi çocuk, kendi seviyesini açıkça göstermektedir; sahip olduğu zekâ ya da yetenek seviyesi akranlarından hayli epey üstünse/özelse bu çocuğun üstün zekâlı yahut üstün/özel yetenekli olup olmadığını belirlemeye gerek kalmaz. Kimi çocuk ise çeşitli sebeplerle kendini saklar; bu biçimdesi bir durumda dikkatli değerlendirmeler kıymet kazanır.” dedi.

Okula gitmeden okumayı öğreniyorlar

Üstün/özel yetenekli çocukların neredeyse yarısının okula gitmeden okumayı öğrenip araştırmaya, sorun çözmeye, sorgulamaya erken yaşta başladığını, bu biçimdece kendini gösterdiğini kaydeden Öğretim nazaranvlisi Elif Konar Özkan, “Akranlarından farklılığı bu kadar bariz olmayan ya da ortalamanın biraz üstünde yetenek gösteren çocuklar için dikkatli değerlendirmeler gerekmektedir. Bu noktada ‘çocuk gelişim profilleri’; tüm sosyoekonomik seviyedeki üstün ve özel çocukların tanılanmasında en sağlıklı olanı kabul edilmektedir. Çeşitli ölçekler kullanılarak çocuğun bilişsel, duyuşsal, devinimsel, duygusal gelişim alanlarındaki performansının profilleri çıkarılır.” dedi.

Erken yaşta yönlendirilmeleri kıymetli

Üstün ve özel yetenekli çocukların, yetenek gelişimleri için özel eğitime ve etkinliklere gereksinim duyduklarını tabir eden Öğretim bakılırsavlisi Elif Konar Özkan, “Erken yaşta fark edilip yönlendirildiklerinde gelişimleri düzenlenebilmektedir. Kendi hâllerine bırakıldıkları vakit, kendilerini gerçekleştirme fırsatını bulamadıklarında üstün yetenekleri körelebilir ya da hem kendileri için tıpkı vakitte etrafları için ziyan verici olabilir.” ihtarında bulundu.

Yetenek, etraf aracılığıyla gelişiyor

Üstün ve özel yetenekli çocukların tıpkı her çocuk üzere inançlı ve sevgi dolu bir aile ortamında tüm ihtiyaçlarının karşılanmasının değerli olduğunu vurgulayan Özkan, “Yetenek, genetik olarak çocukta oluşsa da etraf aracılığıyla gelişmekte ve potansiyel ortaya çıkmaktadır. Aile ve aile etrafı, arkadaş kümeleri ve toplumsal tecrübeler, çocuğun yeteneklerinin gelişmesinde ve pekişmesinde epeyce değerlidir. Şayet farklı ve ayrıcalıklı özelliklerle donanımlı olarak dünyaya gelen bu çocuklar, her yaşta gelişimlerine uygun ortam bulmuşlarda bu özelliklerini gösterirler, uygun olmayan ortamlar bu özelliklerinin görülmesini yahut meydana çıkmasını pürüzler.” diye konuştu.

Yanlış tavırla yaklaşılmamalıdır

Bu çocuklara yaklaşımın kıymetli olduğunu da belirten Öğretim vazifelisi Elif Konar Özkan, “Üstün yahut özel yetenekliliğin kişisel bir özellik olduğu unutulmamalı ve asla üstün yahut özel yetenekli oldukları için bedelli oldukları üzere yanlış bir tavırla yaklaşılmamalıdır. Her şeydilk evvel bir birey oldukları, bir çocuk oldukları hatırlanmalı ve onlara da tıpkı öbür çocuklara olduğu üzere ferdî farklılıkların olabileceği hissi verilmelidir. Başarılı oldukları yahut olacakları için değil, bir birey olarak her durum ve koşulda onlara paha verildiği hissettirilmelidir. Doğal ki bilhassa ebeveynleri ve yakın etrafınca fikirlerinin dinlendiği, fikirlerine değer verildiği hissi, üstün/özel yetenekli çocukların duygusal gelişimleri kadar zihin gelişimleri açısından da değerlidir. Gereksinim duyduklarında yönlendirme yerine rehberlik yapılarak, gelişimlerini olumlu tarafta destekleme fırsatı değerlendirilmelidir.” ihtarında bulundu.

Daima başarılı ve en yeterli olma derdi yaşayabilirler

“Çevresindeki insanların üstün ve özel yetenekliliğe gösterdiği reaksiyonlar, çocukların kendileri ile ilgili hissettikleriyle birleşerek duygusal açıdan yıpranmalarına niye olabilmektedir” ikazında bulunan Özkan, “bazı birtakım ebeveynleri tarafınca sevilmemelerinin / azarlanmalarının / güzel karşılanmamalarının sebebi olarak yetenekli ve zeki olmalarını gorebilirler. Daima başarılı ve en düzgün olma tasasıyla huzursuzluk ve güvensizlik ortasında kalabilirler. Yetenekli olduğu alanların haricinde da muhtaçlıkları olduğunun bilinmesine muhtaçtırlar. Her çocuk üzere hareket edebilmeye ve oyunun hayatlarının bir modülü bulunmasına; yeteneklerinin geliştirilmesi için verilecek eğitimin yanında kendilerine uygun imkânların sağlanmasına gereksinimleri vardır.” diye konuştu.

Bağımsız bir birey olarak kabul edilmek istiyorlar

Bu çocukların yönlendirilmekten hoşlanmadıklarını kaydeden Öğretim nazaranvlisi Elif Konar Özkan, “Kendilerine verilen direktiflere nazaran hareket etmemek için istenmeyen yansılar verebilirler. Hatta zekâ ve yeteneğinden bağımsız olarak bir birey olarak kabul edildiğini ve sevildiğini hissetmezse/düşünmezse bilerek yeteneklerini ve zekâlarını saklayabilir, yetişkinleri yanıltabilirler. Yeteneklerinin ve özelliklerinin yöneticisi kendileri olmak isterler. Vakit baskısı altında çalışmaktan hoşlanmazlar. Kendilerini geliştirebilecekleri, yeteneklerini sergileyebilecekleri, farklılıklarını ortaya koyabilecekleri ortamlara ve istediği vakit yardım ve takviye alabileceği bir rehberliğe gereksinim duyarlar.” diye konuştu.

Aileler bu tavsiyelere dikkat!

Öğretim nazaranvlisi Elif Konar Özkan, bu çocuklara gerçek yaklaşım konusunda ailelere tavsiyede bulunarak “Öncelikle onun da tıpkı başkaları üzere bir ‘çocuk’ olduğu unutulmamalıdır. Kimi aileler üstün/özel yetenekli çocuğu bir övünç kaynağı üzere görmekte, aile ve arkadaş etrafında bu etiketi vurgulamaktadır. Etiketlemekten kaçınılmalıdır ki çocuğun farklı formlarda olumsuz etkilenmesine sebep olunmasın.” diye konuştu.

Abartılmamalı ve daima ön planda tutulmamalı

Üstün ve özel yetenekli çocukların bilhassa merakını tatmin etmek için dokunmaya, objeleri araştırmaya karşı konulamaz bir yatkınlıkları olduğunu belirten Özkan, bu noktada ailelerin üstün yahut özel yetenekli çocuklarının potansiyellerini geliştirirken onların bu ve buna misal özelliklerine ket vurmamaları gerektiğini kaydetti.

Aile bireylerinin hepsinin üstün/özel yetenekli çocuğa ilgi, sevgi ve hürmet göstermesi ve huzurlu bir aile ortamının değerine işaret eden Elif Konar Özkan, “Çocuğun üstün/özel yeteneklerini abartmak, onu daima ön planda tutmak, daima onlardan bahsetmek, onlardan üst seviyede beklenti ortasında olmak öbür çocukların onlara karşı düşmanlık, kıskançlık üzere olumsuz hisler geliştirmelerine ötürüsıyla dışlanmalarına niye olabilir. Aile ortamında kardeşler yahut akrabalar/arkadaşlar ortası kıskançlık doğmasına niye olacak konuşma ve davranışlardan kaçınılması gerekir.” ihtarında bulundu.

Arkadaşlık kurmaları kıymetli

Çocuğun ailenin haricinde kendisine örnek alabileceği rehberler/mentorlar ile kuracağı bağların teşvik edilmesi gerektiğini kaydeden Öğretim nazaranvlisi Elif Konar Özkan, “Ayrıca öteki üstün ve özel yeteneklilerle arkadaşlık ve irtibat kurmasına imkan sağlanmalıdır. Çocuğun hayallerinin, ‘normallere’ ‘garip’ gelebilen kanılarının, alışılmamış sorularının kabul edilemez olduğunu hissettirmemek ve yürek kırıcı konuşma ve davranışlardan kaçınmak gerekir. Aile bireylerinin ona özel vakit ayırarak düşüncelerini/hayallerini dinlemesi ve kendi kanılarını onunla paylaşması ayrıyeten daha güzel olan kanılarını, ayrıntılarını ve hayallerini takdir etmesi değerlidir. Ona güvenildiği, konuşma ve davranışlarla gösterilmelidir. Kendini yalnız, uzak, erişilmez, anlaşılmaz, garip hissetmesini sağlayacak konuşma ve davranışlardan kaçınılmalıdır. Onun ferdi farklılıklarının şuurunda lakin bu farklılıkların onu aile ve toplum dışına itmesine müsaade vermeden yol gösterici olunmalıdır.” diye konuştu.

Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı

ALINTIDIR
 
Üst